روان‌شناسی انگیزش، رفتار و سلامت

هدف پژوهش حاضر، تبیین تجارب افراد از موانع انگیزشی موثر بر خواب منظم و با کیفیت و شناسایی ابعاد روان‌شناختی، رفتاری و بین‌فردی این موانع بود. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با ۱۹ فرد بزرگسال ساکن تهران که مشکلاتی در نظم و کیفیت خواب داشتند، گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار NVivo و به روش براون و کلارک (۲۰۰۶) تا رسیدن به اشباع نظری صورت گرفت. تحلیل داده‌ها به شناسایی سه مقوله اصلی شامل تعارضات درونی و روان‌شناختی، سبک زندگی ناسازگار و عوامل بین‌فردی و محیطی منجر شد. هر مقوله دارای چندین زیرمقوله همچون گفت‌وگوی ذهنی منفی، اضطراب، استفاده مفرط از تکنولوژی، مزاحمت‌های محیطی و کمبود حمایت اجتماعی بود که در تضعیف انگیزش افراد برای داشتن خواب منظم نقش داشتند. نتایج نشان داد موانع انگیزشی خواب، ماهیتی چندبعدی و میان‌رشته‌ای دارند و برای طراحی مداخلات مؤثر، توجه به ابعاد روان‌شناختی، رفتاری و اجتماعی ضروری است. برنامه‌های ارتقاء خواب باید علاوه بر آموزش و اطلاع‌رسانی، بر افزایش انگیزش درونی، مدیریت تعارضات هیجانی و اصلاح فرهنگ‌های مرتبط با خواب نیز تمرکز داشته باشند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین ابعاد انگیزشی افراد مبتلا به فوبیا در مواجهه با درمان مواجهه‌ای با استفاده از رویکرد کیفی است. این مطالعه به روش کیفی و با رویکرد تحلیل مضمون انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل ۲۴ فرد مبتلا به فوبیا از شهر تهران بودند که تجربه درمان مواجهه‌ای داشتند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری شد و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار NVivo و تا اشباع نظری ادامه یافت. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مضمون اصلی شامل انگیزه‌های درونی برای درمان (مانند نیاز به بازپس‌گیری کنترل زندگی و رهایی از رنج روانی)، انگیزه‌های بیرونی و اجتماعی (نظیر فشار خانواده و الگوگیری از دیگران) و عوامل تقویت‌کننده انگیزه در فرایند درمان (از جمله رابطه مثبت درمانی و مشاهده پیشرفت‌های کوچک) شد. یافته‌ها نشان داد انگیزش بیماران پدیده‌ای چندبعدی و پویا است که تحت تأثیر تعامل عوامل فردی، اجتماعی و درمانی شکل می‌گیرد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شناخت و تقویت ابعاد مختلف انگیزشی می‌تواند به ارتقای اثربخشی درمان مواجهه‌ای کمک کند. همچنین، درمانگران باید به ویژگی‌های فردی و زمینه‌های فرهنگی بیماران در تقویت انگیزه توجه کنند و از رویکردهای فردمحور بهره بگیرند.

هدف این مطالعه شناسایی و واکاوی سازوکارهای روانی مؤثر بر پایداری رفتارهای تغذیه‌ای سالم در میان سالمندان تهرانی است. این پژوهش کیفی از رویکرد پدیدارشناسی بهره برد و داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۶ سالمند ساکن تهران تا رسیدن به اشباع نظری گردآوری شد. تحلیل داده‌ها به روش تحلیل مضمون و با استفاده از نرم‌افزار Nvivo انجام گرفت. یافته‌ها به سه مقوله اصلی تقسیم شدند: انگیزه‌ها و محرک‌های درونی (از جمله احساس مسئولیت نسبت به خانواده، لذت‌بردن از حس سبکبالی و سواد سلامت)، موانع روان‌شناختی (همچون عادت‌های دیرینه، افسردگی و فشارهای فرهنگی)، و راهبردهای روانی پایداری (مانند خودنظارتی، ذهن‌آگاهی و جلب حمایت اجتماعی). تحلیل مضامین نشان داد تعامل پیچیده‌ای از عوامل شناختی، هیجانی و اجتماعی بر رفتار تغذیه‌ای سالمندان اثرگذار است. این مطالعه نشان می‌دهد برای تقویت رفتارهای تغذیه‌ای سالم در سالمندان، توجه به ابعاد روان‌شناختی و اجتماعی در طراحی مداخلات و برنامه‌های آموزشی ضروری است و صرف توصیه‌های پزشکی کافی نیست.

هدف از این پژوهش، شناسایی موانع درونی مؤثر بر پذیرش و تداوم تغییرات رفتاری پایدار در بیماران قلبی بود. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۳ بیمار قلبی ساکن تهران گردآوری شد که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و با استفاده از نرم‌افزار NVivo مورد تحلیل قرار گرفتند. اعتبار یافته‌ها از طریق معیارهای چهارگانه لینکلن و گوبا تضمین شد. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مقوله اصلی شامل: باورها و نگرش‌های محدودکننده، موانع هیجانی و روانی، و مشکلات هویتی و خودادراکی شد. در مجموع ۱۸ زیرمقوله از مصاحبه‌ها استخراج گردید که به مؤلفه‌هایی نظیر احساس ناتوانی، باور به بی‌فایده بودن تغییر، اضطراب مزمن، احساس گناه، و عدم پذیرش هویت بیمار بودن اشاره داشتند. این موانع درونی نقش مهمی در مقاومت بیماران نسبت به اصلاح سبک زندگی داشتند. نتایج این مطالعه نشان داد که پذیرش تغییرات رفتاری پایدار در بیماران قلبی تنها وابسته به اطلاعات پزشکی نیست، بلکه به شدت تحت تأثیر موانع روان‌شناختی، هیجانی و هویتی قرار دارد. طراحی مداخلات روانی-اجتماعی مبتنی بر اصلاح باورها، حمایت هیجانی، و بازسازی هویت بیماران می‌تواند در ارتقای تبعیت رفتاری آنان مؤثر باشد.

هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل راهبردهای روان‌شناختی مادران برای حفظ آرامش روانی در شرایط فرزندپروری چالش‌برانگیز است. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل ۱۵ مادر ساکن تهران بودند که تجربه فرزندپروری دشوار (نظیر مشکلات رفتاری، هیجانی یا شناختی کودک) را داشتند. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند انجام شد و گردآوری داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته صورت گرفت. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار NVivo و روش تحلیل مضمون براون و کلارک انجام شد. فرایند جمع‌آوری اطلاعات تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. یافته‌ها نشان داد که مادران از سه دسته راهبرد اصلی برای حفظ آرامش روانی خود بهره می‌برند: ۱) راهبردهای درونی‌سازی آرامش (پذیرش، ذهن‌آگاهی، گفت‌وگوی درونی مثبت، معنا‌بخشی، تنظیم شناختی هیجان)، ۲) حمایت‌طلبی و تعاملات اجتماعی (حمایت عاطفی، همدلی همسر، تعامل با گروه‌های والدگری، مشاوره تخصصی)، و ۳) بازسازی سبک زندگی (مراقبت از خود، مدیریت زمان، تنظیم محیط خانه، تعیین مرزهای رفتاری با کودک). نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که آرامش روانی مادران در مواجهه با فرزندپروری چالش‌برانگیز، امری چندبعدی و پویا است که نیازمند حمایت‌های روانی، اجتماعی و آموزشی است. یافته‌ها می‌توانند مبنایی برای طراحی مداخلات روان‌شناختی مبتنی بر تجربه‌های واقعی مادران فراهم آورند.

هدف این پژوهش، بررسی روایت‌های زنان از تجارب زیسته‌شان در تلاش برای حفظ سبک زندگی سالم در مواجهه با محیط‌های پرتنش بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل تماتیک انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با ۱۶ زن ساکن تهران که در معرض شرایط پرتنش قرار داشتند، گردآوری شد. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌ها به‌صورت واژه‌به‌واژه پیاده‌سازی شده و با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل گردیدند. یافته‌ها در قالب سه مضمون اصلی دسته‌بندی شدند: (۱) چالش‌های محیطی و روانی شامل فشارهای کاری، تنش‌های خانوادگی، اضطراب مالی و فرسودگی روانی؛ (۲) راهبردهای حفظ سلامت مانند خودمراقبتی جسمی، تنظیم هیجانی، معنویت و حمایت اجتماعی؛ و (۳) منابع انگیزشی و تداوم‌بخشی همچون نقش فرزندان، هدف‌گذاری تدریجی و انگیزه‌های درونی. مشارکت‌کنندگان از ترکیب راهبردهای فردی و اجتماعی برای حفظ رفتارهای سلامت‌محور بهره می‌بردند. یافته‌ها نشان داد که حفظ سبک زندگی سالم برای زنان در محیط‌های پرتنش، فرآیندی چندبعدی و وابسته به عوامل فردی، اجتماعی و فرهنگی است. مداخلات سلامت‌محور مؤثر باید به چالش‌ها و منابع زنان توجه ویژه داشته باشند و رویکردی زمینه‌محور و حمایتی اتخاذ کنند.

هدف این پژوهش، شناسایی عوامل روان‌شناختی مؤثر بر تداوم ورزش منظم در بزرگسالانی است که علی‌رغم مشغله‌های زیاد، توانسته‌اند الگوی ورزشی پایداری را در زندگی روزمره خود حفظ کنند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل ۲۱ فرد بزرگسال ساکن تهران بودند که با وجود اشتغال یا مسئولیت‌های خانوادگی، به‌صورت منظم ورزش می‌کردند. نمونه‌گیری به شیوه هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری و با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل شدند. تحلیل داده‌ها بر اساس مراحل شش‌گانه تحلیل مضمون براون و کلارک انجام گرفت. یافته‌ها در قالب سه مقوله اصلی شامل «انگیزه‌های درونی و ارزش‌محور»، «راهبردهای روان‌شناختی مدیریت زمان و استرس»، و «حمایت‌های اجتماعی و محیطی» استخراج شدند. زیرمقوله‌هایی همچون معنا و هدف شخصی، احساس پیشرفت، برنامه‌ریزی هدفمند، ذهن‌آگاهی، حمایت خانوادگی، و استفاده از ابزارهای دیجیتال، در تداوم رفتار ورزشی نقش مهمی ایفا کردند. تداوم ورزش در بزرگسالان پرمشغله حاصل تعامل چندبعدی بین انگیزش درونی، راهبردهای خودتنظیمی روان‌شناختی و حمایت‌های اجتماعی است. این یافته‌ها می‌تواند مبنای طراحی مداخلات عملی برای ارتقای پایبندی به ورزش در گروه‌های پرمشغله باشد.

هدف این پژوهش، واکاوی تجربه زیسته بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن از تداوم پیروی از رژیم درمانی در شرایط ناامیدی و شناسایی عوامل مؤثر بر پایداری یا قطع روند درمان بود. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل ۱۸ بیمار مبتلا به بیماری‌های مزمن ساکن تهران بودند که به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل مضمون و بهره‌گیری از نرم‌افزار NVivo نسخه ۱۲ تحلیل گردید. یافته‌ها نشان‌دهنده سه مقوله اصلی بودند: (۱) تجربه زیسته ناامیدی، شامل احساس بی‌کفایتی درمانی، فقدان حمایت اجتماعی، فشار اقتصادی، ترس از آینده و بی‌اعتمادی به نظام سلامت؛ (۲) عوامل پنهان پایداری در پیروی درمانی نظیر معنابخشی به رنج، حمایت افراد نزدیک، امید به تغییر، مسئولیت خانوادگی و معنویت؛ و (۳) راهبردهای مقابله‌ای شامل پذیرش فعال بیماری، تنظیم احساسات، اصلاح سبک زندگی و مشارکت در گروه‌های حمایتی. نقل‌قول‌های بیماران نشان از فرآیند پویا، پیچیده و چندبعدی در تصمیم‌گیری برای ادامه درمان داشت. تجربه بیماران مزمن از تداوم پیروی درمانی در بستر ناامیدی، متأثر از عوامل روانی، اجتماعی و فرهنگی است. شناخت این عوامل می‌تواند به طراحی مداخلات جامع‌نگر و انسان‌محور برای افزایش تاب‌آوری و پیروی درمانی در بیماران مزمن منجر شود.