تبیین راهبردهای انگیزشی مورد استفاده در مداخلات روان‌شناختی خانواده‌محور

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی و تبیین راهبردهای انگیزشی مورد استفاده در مداخلات روان‌شناختی خانواده‌محور از دیدگاه درمانگران فعال در این حوزه است. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل ۲۱ درمانگر (روان‌شناس، مشاور خانواده، روان‌درمانگر) با حداقل پنج سال سابقه فعالیت در حوزه مداخلات خانواده‌محور در شهر تهران بودند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شد و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. مصاحبه‌ها ضبط، پیاده‌سازی و سپس با استفاده از نرم‌افزار NVivo 12 تحلیل شدند. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مقوله اصلی شامل «راهبردهای مبتنی بر ارتباط درمانی»، «راهبردهای شناختی – رفتاری» و «راهبردهای انگیزشی درون‌فردی و ارزشی» شد. این مقوله‌ها دربردارنده زیرمقوله‌هایی مانند اعتمادسازی، پذیرش تفاوت‌های فرهنگی، هدف‌گذاری واقع‌بینانه، بازسازی شناختی، ارتقاء عاملیت، معنا بخشی به تغییر و تقویت هویت خانوادگی بودند. استفاده هم‌زمان از این راهبردها، زمینه‌ساز افزایش مشارکت خانواده‌ها و پایداری بیشتر تغییرات رفتاری و ارتباطی در فرآیند درمان شد. نتایج پژوهش نشان داد که راهبردهای انگیزشی در مداخلات خانواده‌محور تلفیقی از عناصر شناختی، هیجانی، معنوی و فرهنگی هستند. درمانگران با استفاده از این راهبردها، علاوه بر کاهش مقاومت خانواده‌ها، فرآیند درمان را از یک مسیر صرفاً فنی به تجربه‌ای درون‌زا و متعهدانه تبدیل می‌کنند. یافته‌ها می‌توانند مبنایی برای طراحی آموزش‌های حرفه‌ای و بسته‌های مداخله‌ای بومی فراهم کنند.