اعتباریابی و اثربخشی بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری بر اضطراب مرگ در سالمندان

چکیده

مقدمه و هدف: در همه جوامع، به‌ویژه در جوامع پیشرفته باید برای دوران سالمندی از طریق مهیاساختن شرایط و امکانات دورانی سرشار از بهبود تجربه و ارتقای عزت‌نفس فراهم نمود. بنابراین، هدف پژوهش حاضر اعتباریابی و اثربخشی بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری بر اضطراب مرگ در سالمندان بود.

روش‌شناسی: مطالعه حاضر آمیخته بود. نوع پژوهش در بخش کیفی از نوع اکتشافی و جامعه این بخش از پژوهش شامل سالمندان مقیم آسایشگاه‌های سطح شهر تهران بودند که از میان آنها و طبق اصل اشباع نظری تعداد 14 نفر با روش نمونه‌گیری هدفمند به‌عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری داده‌ها در این بخش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با سالمندان بود و داده‌های آن با روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی در نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شدند. همچنین، طرح پژوهش در بخش کمّی از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون و جامعه این بخش از پژوهش شامل سالمندان مقیم آسایشگاه‌های سطح شهر تهران بودند که از میان آنها تعداد 20 نفر با روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان نمونه انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شد. گروه آزمایش 10 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت آموزش با بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری قرار گرفته و گروه کنترل در لیست انتظار برای آموزش ماند. ابزار گردآوری داده‌ها در این بخش مقیاس اضطراب مرگ (تمپلر، 1970) بود و داده‌های آن با روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیری در نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند.

یافته‌ها: نتایج بخش کیفی نشان داد که بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری 53 کد باز، 8 کد محوری و 4 کد انتخابی شامل درک و مفهوم مرگ (با سه کد محوری معنوی‌گرایی، ادراک از مرگ و ادراک از آینده)، حمایت از دیگران و استقلال (با یک کد محوری روابط بین‌فردی)، ارزیابی و واکنش به سالمندی (با دو کد محوری ارزیابی مجدد و واکنش به سالمندی) و مشکلات مالی و عدم توانایی کار (با دو کد محوری قیاس اقتصادی و اشتغال به کار) داشت؛ به‌طوری که شاخص روایی محتوایی و نسبت روایی محتوایی بسته مذکور که برای 10 جلسه 90 دقیقه‌ای طراحی شده بود، مورد تایید قرار گرفت. همچنین، نتایج بخش کمّی نشان داد که بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری باعث کاهش معنادار اضطراب مرگ در سالمندان شد (001/0P<).

نتیجه‌گیری: طبق نتایج پژوهش حاضر، درمانگران و متخصصان حوزه سلامت می‌توانند از بسته آموزشی رویارویی با مرگ انتظاری در کنار سایر بسته‌های آموزشی برای کاهش اضطراب مرگ در سالمندان بهره ببرند.