واکاوی انگیزه‌های درونی و بیرونی در شرکت‌کنندگان برنامه‌های کاهش وزن: یک مطالعه کیفی

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل ابعاد مختلف انگیزه‌های درونی و بیرونی شرکت‌کنندگان در برنامه‌های کاهش وزن انجام شد. مطالعه حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوای قراردادی انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۸ نفر از شرکت‌کنندگان در برنامه‌های کاهش وزن در شهر تهران گردآوری شد. نمونه‌گیری به روش هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌های متنی با استفاده از نرم‌افزار NVivo تجزیه و تحلیل و در قالب مقولات اصلی، زیرمقولات و مفاهیم کدگذاری شدند. تحلیل داده‌ها به استخراج سه مقوله اصلی شامل «انگیزه‌های درونی»، «انگیزه‌های بیرونی» و «موانع و تقویت‌کننده‌های انگیزشی» منجر شد. انگیزه‌های درونی نظیر افزایش اعتماد به نفس، بهبود تصویر بدنی و معناسازی شخصی از دلایل اصلی تداوم در مسیر کاهش وزن بودند. انگیزه‌های بیرونی شامل فشار اجتماعی، حمایت اطرافیان و تعهد به برنامه مطرح شدند. همچنین عواملی نظیر نوسانات هیجانی، ساختارهای انگیزشی، و محیط‌های حمایتی نقش مهمی در تقویت یا تضعیف انگیزه ایفا کردند. یافته‌ها نشان می‌دهد پایداری در مسیر کاهش وزن بیشتر در افرادی دیده می‌شود که انگیزه‌های درونی قوی‌تری دارند و توانسته‌اند انگیزه‌های بیرونی را به منابع درونی تبدیل کنند. طراحی مداخلات روان‌شناختی با تأکید بر تقویت انگیزه‌های درونی می‌تواند به اثربخشی و پایداری بیشتر برنامه‌های کاهش وزن کمک کند.